Fem år med Jakob Sande - senter for forteljekunst
På Fest i Fjaler feira vi forteljekunsten og markerte at det er fem år sidan etableringa av forteljekunstsenteret i Fjaler. Her kan du sjå glimt frå feiringa.
Siri Sande, dotter til Jakob, var heidersgjest under femårsmarkeringa til senteret i sin fars namn.
Jakob Sande-senteret opna i 2020, og har sidan bygd opp ei vesentleg verksemd.
Gjennom forteljekunstakademi, residens for skrivande og skapande i barndomsheimen til Jakob Sande, produksjonar og utstillingar, arrangement, kurs, seminar og eit tidsskrift om og med forteljekunst, har senteret styrkt kunnskap og kjennskap til Sande, nynorsk språk og kulturarv og skriftleg og munnleg forteljekunst.
Vi har etablert faglege nettverk og byggjer eit fagmiljø innom munnleg og skriftleg forteljekunst, og gir rom og støtte til utvikling av eit mangfald av stemmer og forteljingar.
8. - 10. august inviterte vi til folkefest for forteljekunsten!
Foto: Ika Tskhovrebashvili, Rakel. C. W. Solheim og Tora Hope.
Festen opna med lansering av den første papirutgåva av Tidsskriftet Jaja. Forfattar, omsetjar og akademileiar ved Skrivekunstakadmiet Sivert N. Nesbø las frå essayet "Å lese seg sund". Utgåva kan du kjøpe hos Tekstallmenningen og Jakob Sande-senteret.
Papirutgåva har tema "Ting som tause forteljarar".
Samlagsprisen for 2024 vart delt ut i Løa, og gjekk til Halvor Folgerø for dei tre bøkene Vestlandsvegar (2021), Fleire Vestlandsvegar (2022) og Ferjefolket: Storm og stille, fest og fødslar, kjærleik og kø (2024).
Juryen (Liv Hege Skagestad, Gunnstein Akselberg og Ingvild Bræin), grunngav mellom anna prisen slik: «Dei tre bøkene er ikkje berre ei opplysingsferd for Vestlandet, men for nasjonen Noreg, som kan ha godt av å vita om korleis veg- og tunnelbygging samt ferjedrift har gått føre seg i vest, korleis folk har reist gjennom landskapa i kvardagen, og for det meste overlevd, men ikkje alltid. For dei som på førehand kjenner ei eller fleire av dei vegstrekka som vert omtala i bøkene, er det ei glede å oppleva dei på ny gjennom Folgerø sine friske briller og skarpe blikk. Folgerø har med desse bøkene på ein måte skapt sin eigen litterære sjanger, som me rett og slett kan kalla «vestlandsvegar». Forteljingane i bøkene gjev kunnskap, innsikt og opplevingar, og ikkje minst: Dei set verda av i dag i eit nyttig kommunikativt-historisk perspektiv».
Prisen vart delt ut av leiar hovudutval for samferdsel og mobilitet i Vestland fylkeskommune, Arve Helle. Deretter vart prisvinnaren intervjua av jurymedlem Ingvild Bræin, før jurymedlem Gunnstein Akselberg las helsing frå redaktør Cecilie Sæiness i Det Norske Samlaget.
Vi gratulerer prisvinnaren og takkar for at vi nok ein gong fekk lov til å vere vertsskap for den gjeve prisen.
Platesamlar og høgskulelektor Arild Torvund Olsen heldt kviss og kåseri om nynorsk platehistorie i Løa.
Engasjementet stod ikkje tilbake for noko. Det vart allsong, jenka-dans og topp stemning i ei full løe.
Deretter var det Folkemusikkpub med folkemusikklaget Havbrusen. Der markerte vi også at “Morgon på Kobbeskjeret” og “Baltanskjer” sine melodiar, slik vi kjenner dei best, er 40 år i år.
Dagsprogrammet laurdag under Fest i Fjaler starta med eit program med heidersgjesten Siri Sande. Ho fortalde om far sin, forteljaren Jakob Sande, om somrane i Dale då ho var lita og om både munnleg og skriftleg forteljekunst. Samtlege kunne lytta til Siri heile dagen, men scena skulle bli delt med mange.
Sivert N. Nesbø møtte Kjartan Hatløy til samtale om den nyaste boka til Hatløy, Mot kaos - 100 dikt om Egypt.
Cellist Eline Sundal sette tonar til samtalen.
Katrine Sele samtala med Teresa Grøtan om Sele si nyaste bok, Menn som nesten elska meg.
Ungdommar frå Luethi Peterson Camp (LPC) på Heggnes lagde show i Studio Nova.
No. 27 laga pizza i grindebygget.
Malin Ødemark frå Husflidlaget inviterte borna til å lage Fest i Fjaler-armband og bokmerker.
Hannah og Ragnhild heldt ope i Gamle skulehuset.
Dei frivillege gjorde ein uunnverleg innsats under feiringa, blant dei Bente og Elin, som gjekk mange steg i Lisa i Li-kafeen denne dagen og det med eit smil.
Ove Eide er på ny aktuell med biografien om Jakob Sande, som Samlaget har trykt opp på ny. Han møtte kulturjournalist Ingvild Bræin til samtale.
Rom for ord ved Janne Karin Støylen introduserte diktaren Ingvar Nistad og sonen, filmregissør Sverre N. Kvamme, som viste film om bestemora på Nistad.
Det var lys i alle hus i tunet: Shwan Wahed frå Den Mangfaldige Scenen spela lutt i bestefarstaua, Hannah og Ragnhild heldt dørene opne i krambua i Gamle skulehuset, i Studio Nova tok Sigrid Felde i mot ungdom frå heile Europa, i grindebygget var det pizzabod og i Løa var det folk både i Lisa i Li-kafeen nede og på program oppe. Det er svært givande og veldig kjekt å lage til program når så mange kjem og vil vere med, og styreleiar Trude Felde, Jaja-redaktør og fagutviklar Tora Hope, og dagleg leiar Rakel C. W. Solheim gledde seg over alle som tok turen til tunet.
Så var det duka for Augustikveld i Samvirket, ein festkveld for forteljekunsten. Styreleiar Trude Felde ynskte velkomen, og dagleg leiar Rakel C. W. Solheim var heidra for arbeidet ho har lagt ned i å bygge opp eit senter for forteljekunst.
Shwan Wahed frå Den Mangfaldige Scenen spela folk inn i salen.
Gunhild Berge Stang var viktig i etableringa av Jakob Sande-senter for forteljekunst og den som fekk med seg Liv Hege Skagestad til å leie eit forprosjekt, som enda med at vi kunne opne senteret for fem år sidan. Ho er framleis ein god samarbeidspartnar for senteret.
Halvor Folgerø hadde skrive prologen "Alle vegar til Fjaler" til markeringa.
Helsing frå fylkeskommunen ved leiar for hovudutval for kultur, idrett og inkludering, Jacob Nødseth, som også introduserte hedersgjesten Siri Sande.
Siri Sande, dotter til Jakob Sande, var heidersgjest under Fest i Fjaler. Under Fest i Fjaler fortalde ho om far sin og kom med ei helsing til Jakob Sande - senter for forteljekunst.
Hege Lothe (SV) og Erling Sande (Sp) stemte i under allsongen.
Kva skulle vi gjort utan desse to? Allsong leia av Jan Haugen og Jørgen Alisøy, to viktige Sande-formidlarar.
Irene Kinunda Afriyie leia oss gjennom kvelden og det gjorde ho godt.
Ordførar i Fjaler, Leif Jarle Espedal, prisvinnar Gunnstein Akselberg og kultur- og likestillingsminister Lubna Jaffery etter prisutdelinga.
Jan Haugen framførte Jakob Sande sitt dikt "Legende", med god hjelp av Setayesh Darwazi og Leonora Golten Eikevik.
Gunnstein Akselberg las "Då Gud heldt fest i Fjaler", som berre han kan.
Det var valkamp og Irene Kinunda Afriyie leia politikarane gjennom politisk kvarter, der spørsmålet naturlegvis dreia seg om viktigheita av forteljing og eit senter for forteljekunst i Jakob Sande sitt namn med hovudsete i Jakob Sande sin barndomsheim i Klokkargarden.
Hege Lothe frå SV har besøkt Jakob Sande-senteret tidlegare og er med å fremje arbeidet som blir gjort ved senteret. Ho fortalde om viktigheita av å fortelje og å lytte. Dei andre politikarane såg ut til å ta det inn...
Alfred Bjørlo fortalte om kvifor eit forteljekunstsenter er viktig med ei forteljing, for 9. august var også 80-årsdagen til mummitrollet, og ei mummiverd som Tove Jansson starta skape under vinterkrigen mellom Finland og Sovjetunionen. Forteljingane hennar vart som ei form for flukt frå krigens alvor.
Erling Sande frå Senterpartiet har også vitja Sandesenteret tidlegare og ville gjerne vere ein del av markeringa denne helga. Han fortalde om kor viktig det er, og gjerne enno meir enn før, å kunne vere i ei forteljing over tid, å kunne konsentrere seg, og å lytte.
- Å kunne gå på kurs og utvikle si stemme munnleg og skriftleg i eit eige Jakob Sande-senter for forteljekunst her i vesle Dale er utruleg kjekt, sa Leif Jarle Espedal. Han er ordførar i Fjaler for Ap, og ein viktig støttespelar for Sandesenteret. Han er også nabo til Kobbeskjeret, staden der Jakob Sande hadde hytte. Om kvifor eit slikt senter må ligge i Fjaler, sa Leif Jarle det best: - Det var jo i Fjaler Gud heldt fest!
Kjetil Stavenes frå Den Mangfaldige Scenen framførde ei forteljing om å vere reisande, ismetta Jakob Sande-dikt.
Kjetil Stavenes og Shwan Wahed frå Den Mangfaldige Scenen vart takka av av Rakel C. W. Solheim.
Og så var det festdiktar Kjersti Wøien Håland sin tur. Ho hadde skrive eit vakkert dikt til markeringa.
Deretter inntok duoen Baksaas + Høyer scena.
Før elektronika-duoen Mute Mode avslutta kvelden med nattspel.
Vi er takksame og glade for at kultur- og likestillingsminister Lubna Jaffery ville vere med å markere femårsdagen til Sandesenteret, komme med helsing under Augustikveld i Samvirket og dele ut Jakob Sandes ærespris, som i år gjekk til Gunnstein Akselberg. Akselberg fekk prisen for den langvarige og sentrale rolla han har spelt i arbeidet med å løfte fram arven etter Jakob Sande og forteljekunsten som kultur- og kunstform i Noreg. Under utdelinga takka kulturministeren Akselberg for den innsatsen han har lagt ned gjennom alle desse åra som Sande-formidlar, språkprofessor og forteljekunstnar. Akselberg har vist oss at forteljinga ikkje berre handlar om ord og setningar, men om menneske, minne og meining. Prisen var blomar og ein kniv frå Helle Knives i Holmedal.
Aktuelt fra Jakob Sande-senteret
Drøymer du om eit opphald i residensen i Jakob Sande-senteret? Fristen er no!
Søknadsfrist for opphald i 2026 er 1. november 2025.
Det riggast til grøss og gru i tunet!
Det riggast og rører seg i Klokkargarden, noko skummelt er på gang! Valfaggruppa "Produksjon for scene", teatergruppa og koret Dekor jr. ved Kulturskulen i HAF byr på ei stemningsfull oppleving full av teater, song og aktivitetar. Tør du å kome?
Vekas dikt: Husdråpa
Sande-diktet denne veka er "Husdråpa", og det er henta frå samlinga Storm frå vest. Husdråpa (norrønt Húsdrápa) er ei dråpe, eit skaldekvad frå om lag 985, som er teke vare på i Den yngre Edda. Med diktet tek Sande eit etterlengta farvel til ein hybel i hovudstaden.